ابوسعید سجزی و جامع شاهی

آآنچه در بارۀ زندگی و دورۀ فعالیت ابوسعید سجزی، ریاضی‌دان و منجم ایرانی و مسلمان سدۀ چهارم هجری، می‌دانیم اطلاعات اندکی است که از گزارش‌های دیگران و بعضی از آثار او به دست می‌آید. برخی از پژوهشگران با توجه به آثار ریاضی سجزی و بعضی از نسخه‌های ریاضی موجود به خط او، تاریخ تولدش را در حدود سال 330ق تخمین زده‌اند. از سجزی آثار متعددی در سه حوزۀ ریاضی، نجوم و احکام نجوم بر جای مانده است. با این که تعداد آثار احکامی سجزی در مقایسه با دیگر آثارش چشمگیر است، اما تا کنون تحقیقات کمی روی آنها صورت گرفته است. جامع شاهی یکی از مهم‌ترین این آثار است که سجزی در بخش‌هایی از آن گزارش‌هایی از وقایع تاریخی و نجومی سدۀ چهارم هجری ثبت کرده است. در خلال این گزارش‌ها اطلاعاتی در بارۀ فعالیت سجزی و شهر‌های محل اقامتش دیده می‌شود. از دیگر آثار احکامی سجزی مجموعه‌هایی در دست است که اغلب عنوان «جامع شاهی» برای آنها ثبت شده و با جامع شاهی خلط شده‌اند. این مقاله می‌کوشد تا به کمک اطلاعاتی که سجزی در آثار خود آورده است تخمین دقیق‌تری از زندگی و دورۀ فعالیت او به دست دهد و نشان می‌دهد که مجموعه‌های رسائل احکامی سجزی یک اثر واحد نیستند و با رسالۀ جامع شاهی تفاوت دارند.